Tak, Nie – to cykl płócien autorstwa Janiny Wierusz-Kowalskiej – jednej z najwybitniejszych polskich artystek na współczesnej scenie artystycznej, przygotowany specjalnie na wystawę indywidualną w Gauger Gallery w Warszawie w październiku 2024 roku. Bogata dotychczasowa twórczość plastyczna Janiny Wierusz Kowalskiej, którą tworzą dzieła malarskie, rysunkowe oraz tkanina artystyczna, „klasyfikowana” jest przez polskich historyków i krytyków sztuki do abstrakcjonizmu geometrycznego – jako „kontynuacja tradycji polskiej abstrakcji geometrycznej i minimalizmu”. Nie kruszyłbym kopii o tak opisywany (szczególnie malarski) dorobek twórczy Janiny Wierusz-Kowalskiej, gdyby nie powtarzana przez piszących o artystce polskocentryczna perspektywa postrzegania twórczości tej wybitnej współczesnej malarki. W dziełach Wierusz-Kowalskiej, tak jak u wielu przedstawicieli abstrakcji geometrycznej tworzących w krajach europejskich i pozaeuropejskich, najbardziej charakterystycznymi ich cechami (co podkreśla Anna Nowicka), jest klarowność kompozycji, redukowanie środków ekspresji oraz symetria i operowanie podstawowymi formami geometrycznymi. Jednak kompozycje malarskie Janiny Wierusz-Kowalskiej, dzięki ogromnej otwartości artystki na prądy we współczesnej sztuce światowej, wymykają się ze sztucznych (w tym geograficznych) ograniczeń interpretacyjnych i opisowych, mieszczących się w pojęciu „sztuka polska”, lub: co gorsze – „sztuka w Polsce”. Artystka mocno akcentuje fakt, iż na „budowanie i krzepnięcie” jej stylu malarskiego, ogromny wpływ wywarła twórczość nie polskich akademików, lecz dokonania amerykańskiego artysty Sola LeWitta i innych mistrzów z kręgu minimalizmu. Jako źródło swoich inspiracji polska malarka, która studia artystyczne ukończyła jeszcze w socjalistycznej Polsce, wskazuje fascynację naturą, którą postrzega jako zespół dających się wyodrębnić elementów o określonych cechach i uzupełniającej relacji. Ich analiza i przedstawienie w formie dzieła malarskiego stają się w jej malarskich, najczęściej wielkoformatowych kompozycjach, drogą do odnalezienia tak zwanej formy idealnej. Najnowsza wystawa dzieł Janiny Wierusz-Kowalskiej o intrygującym tytule „Tak, Nie” – zaczerpnięta została z tytułu jednego z obrazów  pt. “Tak, Nie”/”Yes, No”, akryl na płótnie, 160×130 cm) z 2023 roku, prezentowanego na Warszawskich Targach Sztuki w 2023 roku oraz na wystawie indywidualnej malarstwa artystki, jaka miała miejsce w Muzeum Diecezjalnym w Opolu w pierwszej połowie 2024 roku. Płótno pt. „Tak, Nie” – utrzymane w czarno-białej, charakterystycznej dla wielu dzieł Janiny Wierusz-Kowalskiej tonacji, z punktu widzenia geometrii przestrzennej zawiera w sobie „obiekty” o owalnym powtarzalnym kształcie, które stanowią trzon konstrukcyjny kompozycji. Ale, ze względu na działanie perspektywy zastosowane na płótnie przez artystkę – pozornie zmieniają one swą formę i kierunek „działania”. W dziele tym, tak jak przy wszystkich innych tytułach płócien, artystka nie sugeruje wprost opisu i sposobu interpretacji dzieła. Wchodząc w dialog z odbiorcą, nie podsuwa widzowi swoimi przedstawieniami/kompozycjami żadnych podpowiedzi – pozostawiając mu przestrzeń na interpretację – którą generuje jego wyobraźnia, często podsuwająca ambiwalencyjne – w rzeczywistości sprzeczne uczucia, w którym (w odniesieniu do konkretnych przedstawień malarskich) współistnieją dwie idee o równej ważności i intensywności.

Pochodząca z rodziny o tradycjach artystycznych Janina Wierusz-Kowalska, której przodkiem był uczeń Józefa Brandta – Alfred Wierusz-Kowalski, wybitny przedstawiciel tak zwanej Szkoły monachijskiej – jest absolwentką Wydziału Form Przemysłowych oraz Wydziału Malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dyplom z malarstwa uzyskała w pracowni Tadeusza Brzozowskiego, który w swojej twórczości, wychodząc od figuracji i inspiracji surrealizmem, fascynował się także malarstwem materii i sztuką informel, by ostatecznie tworzyć kompozycje o charakterze abstrakcyjno-ekspresjonistycznym, bliskie eschatologii i sferze sacrum. Ale za prawdziwych swoich Mistrzów, którzy ukształtowali w młodej wówczas studentce/adeptce sztuki (co sama podkreśla) „uczciwość przekazu, prawdę, komunikatywność i zaangażowanie”, które wykorzystała później w pracy dydaktycznej w prowadzonej przez siebie w latach 1992-1997 „Szkole Sztuki Wizualnej” (opartej o wzory Bauhausu) – nie byli mistrzowie z Wydziału Malarstwa (jak chociażby Jerzy Nowosielski – w którego pracowni Wierusz-Kowalska również miała zajęcia), lecz wykładowcy z Katedry Sztuk Wizualnych krakowskiej ASP: Jan Pamuła i Andrzej Ziębliński. Na bazie wiedzy zdobytej na Wydziale Form Przestrzennych, malarka „zbudowała” autorski program swojej szkoły, w której łączyła sokratejską ideę twórczego dialogu z uniwersalnym kształceniem interdyscyplinarnym, będąc w jednej osobie mistrzynią i nauczycielką akademicką, wykładającą geometryczne podstawy rysunku, rysunek studyjny, malarstwo i podstawy projektowania. W magnum opus (jak nazywa swoją szkołę artystka), ukierunkowanej na wszechstronny rozwój i otwartej na twórcze dyskusje, Janina Wierusz-Kowalska na pierwszym miejscu stawiała (i nadal stawia) odbiorcę/widza, a nie krytyka sztuki czy marszanda. Jak podkreśla, „formalne rozwiązania, które stosuję w moich utworach, wynikają z przeświadczenia o ponadczasowości sztuki w aspekcie jej duchowego wymiaru. Interesują mnie bardzo wrażenia potencjalnych odbiorów, ich odczucia gdy patrzą na obrazy których treści nie narzucają powszechnego rozumienia i obowiązkowego odczytywania. Sugeruję moim odbiorcom metodę kontemplacyjną… Pragnę raczej żywej reakcji ze strony widza patrzącego na kształt, kolor, przesłanie zawarte w tytule… pragnę dialogu pomiędzy widzem a obrazem”.

Od indywidualnej wystawy w 1996 roku, pt. Janina Wierusz-Kowalska – Malarstwo, zaprezentowanej w Union de Trabajadores de Prensa de Buenos Aires w stolicy Argentyny, Janina Wierusz-Kowalska miała dotychczas kilkanaście wystaw indywidualnych swoich dzieł malarskich, m.in. w Galeria Art-Pol w Brukseli (2000), w Nantucket Gallery w Nantucket w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej (2005), w Bos Fine Art w Utrechcie w Holandii  (2023) oraz w galeriach i muzeach w Polsce: w Starym Zamku w Żywcu i w Galerii Katarzyny Napiórkowskiej w Warszawie (2004), w Polskim Centrum Olimpijskim w Warszawie (2017), w Muzeum Okręgowym w Suwałkach ( 2019, 2022) w Biegas Gallery w Warszawie (2020 i 2023) oraz w Muzeum Diecezjalnym w Opolu (2024). Do najważniejszych pokazów zbiorowych, w których artystka pokazywała swoje dzieła, należą między innymi takie prezentacje jak: Ogólnopolskie Konfrontacje Młodych – Galeria „Pryzmat” w Krakowie (1977), Letni Salon Beskidzki w Bielsku-Białej (1995), Ogólnopolski Konkurs Malarstwa „Bielska Jesień” (1995), „Amici di Tworki” Instytut Polski w Paryżu, Francja (1999), X Salon Plastyki „Egeria 2000” w Ostrowie Wielkopolskim (2000), „Amici di Tworki” Galeria „Zapiecek” w Warszawie (2002), „Obraz roku” konkurs „Art & Business” (2002), „Amici di Tworki” Galeria „Zapiecek” w Warszawie (2005).

Jan Wiktor Sienkiewicz, kurator.